رواداری گفتاری، تعصب نوشتاری

(برای دانشجویان درس «فسلفه‌ی زبان» دکتر نسرین [و دیگران])

موریس در پایان فصل اولِ کتاب، پس از بحثی کوتاه درباره‌ی چیستیِ کلمه‌ها و اشاره به بعضی دشواری‌های این بحث می‌گوید «مبحث چیستی کلمات عمدتاً در فلسفه‌ی زبان مورد غفلت قرار گرفته است» (ص. ۲۰). مقاله‌ی Words دیوید کاپلان (۱۹۹۰)، تا آنجا که من اطلاع دارم، تنها اثری است که به طور کامل به این موضوع پرداخته است. کاپلان در این مقاله تصویری طبیعت‌گرایانه از چیستیِ یک کلمه و رابطه‌ی میان موردهای مختلفِ یک کلمه در زبان با یکدیگر و خود کلمه ارائه می‌دهد. به نظرم این تصویر تا قبل از خواندنِ مقاله دور از ذهن‌ترین تلقی و پس از خواندنِ آن تلقیِ شهودی درباره‌ی متافیزیکِ کلمه‌ها است. 

علاوه بر ارائه‌ی نظریه‌ای درباره‌ی چیستی کلمه‌ها، این مقاله شامل نکته‌هایی دقیق و مشاهده‌هایی جالب در باره‌ی برخورد ما با کلمه‌ها و نقش‌ِ آن‌ها در جوامع انسانی است. یکی از این مشاهده‌ها، تفاوت درجه‌ی مدارا و تحملِ ما دربرابر تنوعِ کاربردِ گفتاری و تنوعِ کاربردِ نوشتاری کلمه‌ها و عبارت‌های زبانی است. کاپلان اشاره می‌کند که دستِ‌کم در ایالات متحده امروزه افراد درباره‌ی تفاوت در تلفظ‌ها و نحوه‌ی ادای کلمه‌ها بسیار لیبرال‌اند و به راحتی وجودِ لهجه‌های جمعی و فردی مختلف را می‌پذیرند. معمولاً درباره‌ی کسی که لهجه‌ای متفاوت دارد گفته نمی‌شود که او کلمه‌ها را غلط می‌گوید یا کلمه‌ای دیگر را می‌گوید. او همان کلمه‌ای را به کار می‌برد که ما به کار می‌بریم ولی با تلفظی متفاوت. 

اما چنین رواداری‌ای در شکل نوشتاری کاربردِ زبان بسیار محدودتر است. اگرچه درباره‌ی بعضی کلمه‌ها ممکن است قائل به بیش از یک املای درست باشیم، اما اولاً تعداد این کلمه‌ها محدود است و ثانیاً املاهای ”درست“ مختلف همین معدود کلمه‌ها نیز نسبت به تلفظ‌های موردِ قبولِ‌ مختلف آن‌ها بسیار محدود است. به طور خلاصه ما متعصبانه  وجودِ ”لهجه“های مختلف در املای کلمه‌ها را نمی‌پذیریم. در حالی که به راحتی افراد را محکوم می‌کنیم که غلط نوشته‌اند، کمتر کسی را به سببِ نوعِ خاصِ تلفظش محکوم به غلط صحبت کردن می‌کنیم (یا دست‌کم در ایالات متحده چنین است. کاپلان خود متذکر می‌شود که احتمالاً در انگلستان این ایده که تلفظی درست وجود دارد پذیرفته‌تر است.)

واین هم حدیثِ نفسِ کاپلان:

It must be obvious to you that I'm a person who has suffered -and who continues to suffer- serious discrimination regarding my idiolectal spelling. And I wish to point out that in, say, the seventeenth century, people were much more liberal about such things than we are today. (Kaplan, 1990, p. 99)

--------------

 پ.ن.: 

اگر مقاله را می‌خواهید و به آن دسترسی ندارید،‌ برای دریافتِ آن می‌توانید ای‌میلی به من بزنید.